گردشگری و بومگردی

گردشگری فقط مختص دیدن یک مکان طبیعی، تاریخی و استفاده از تفریحات آن نیست. خیلی ها به یک شهر یا کشور سفر می کنند فقط به این دلیل که بتوانند غذای آن منطقه را امتحان کنند. این گردشگری در سرتاسر دنیا، یکی از انواع جذاب و پر طرفدار است و مدتی است در ایران هم طرفداران خاص خود را پیدا کرده است.

غذا یکی از حامل های اصلی فرهنگ هر جامعه است. گردشگری در جهان یکی از صنایع بزرگ اقتصادی است که سالانه منبع درآمد بسیاری از کشورها را تشکیل می دهد. هر چه در برنامه ریزی دقیق تر و بهتر این خدمات وقت و سرمایه گذاری انجام شود؛ می توان به موفقیت در تحقق منابع مالی پیش بینی شده امیدوار تر بود. به علاوه انتقال مفاهیم فرهنگی که در بسیاری از کشورها الویت دارد نیز از این طریق قابل حصول و دستیابی است. اگر شما هم گاهی محل زندگی تان را ترک می کنید و به نقاط دور و نزدیک دیگر سفر می کنید تا غذاهایش را امتحان کنید، پس شما را هم می توان یک گردشگر غذایی دانست. در این نوع از گرشگری مانند هر نوع دیگر، باید حتما محل زندگی تان را ترک کنید تا یک گردشگر غذایی محسوب شوید.

مفهوم گسترده گردشگری غذایی

گردشگری غذایی در واقع یک فعالیت عمومی است و فقط شامل خوردن غذا نمی شود بلکه همه ی جنبه های آن را از فروشنده های دوره گرد گرفته تا رستوران های لوکس را در بر می گیرد، به عبارت دیگر، هر کسی که به هر شکلی با غذا ارتباط دارد، جزیی از این صنعت است. خیلی ها فکر می کنند که گردشگری غذایی به معنای بررسی تخصصی غذاهای هر منطقه توسط افراد خبره در آشپزی است اما اینطور نیست، البته بخشی از آن هست اما در واقع قسمت کوچکی از آن محسوب می شود. در واقع بر اساس تحقیقات انجام ‌شده، فقط ۸.۱ درصد از غذاهای سراسر دنیا توسط خبره‌ های آشپزی تایید می شوند و به ‌عنوان غذای ممتاز شناخته می ‌شوند درحالی ‌که اکثر مردم فقط به طعم و کیفیت غذا و نوشیدنی توجه می کنند و نیازی به خوردن آن در رستوران ‌های گران ‌قیمت و با برچسب ممتاز احساس نمی ‌کنند.

در کنار جذابیت غذا از نظر طعم و کیفیت، تازگی، منحصر بفرد بودن، طعم و عطر و ارگانیک و طبیعی بودن آن هم اهمیت زیادی دارد و همه ی این هاست که فرهنگ آشپزی یک منطقه را شکل می دهد و باعث جذب گردشگر می شود.

تاریخچه گردشگری غذایی

حتما فکر می کنید با یک صنعت قدیمی آن هم با قدمتی به درازای زندگی بشر روبرو هستید، ولی باید بگویم ما دقیقا با یک صنعت جوان و نوپا روبرو هستیم. حوالی سال 2001، مردی با نام اریک ولف، مقاله ای با عنوان "گردشگری خوراک و پختنی ها"منتشر کرد که سبب ایجاد یک تحول بزرگ در کره زمین شد. همهمه ای در میان گردشگران حرفه ای و نیمه حرفه ای و فعالان صنعت بزرگ گردشگری برپاشد، که آیا غذا می تواند چیز جدیدی به سفرهایی اضافه کند که کم کم دارند رنگ تکراری شدن را می گیرند؟ آیا هیجانی جدید در راه است؟

این مقاله آنقدر سر و صدا به پا کرد که تبدیل به اولین کتاب در زمینه توریسم غذا در جهان و آقای ولف مدیر اتحادیه بین المللی توریسم غذا شد. آقای اریک ولف به زبان ساده هر جابجایی دور یا نزدیکی را برای تجربه و لذت بردن از غذاها یا نوشیدنی ها را یک توریسم غذایی توصیف می کند و در این صنعت بزرگ از اغذیه فروشی های لب خیابان تا رستوران های لوکس، همه و همه دخیل هستند، بنابراین خیلی هم عجیب نیست اگر شما هم جزو توریست های غذایی باشید.

هدف از گردشگری غذایی چیست؟

مثل مفهومی که کلمه ی گردشگری یک شهر برای ما تداعی می کند (که به معنای بازدید از مکان های طبیعی و تاریخی و دیدنی یک منطقه است)، گردشگری غذایی هم هدف خاصی را دنبال می کند. هدف از گردشگری غذایی، آشنایی با غذاهای مختلف و فرهنگ غذایی مناطق بدون رده بندی یا دادن نظرهای تخصصی است. در واقع در این نوع گردشگری، هر چه غذا ساده تر باشد، جذابیت بیشتری دارد.

قابلیت‌های گردشگری خوراک و غذا در ایران

پژوهشگرانی که در عرصه خوراک و غذا در ایران فعالیت دارند همواره به تنوع بیش از 2500 نوع غذا و 109 نوع نوشیدنی و انواع نان و شیرینی در کشور اشاره می‌کنند که این تعداد بیش از هر چیز به تنوع فرهنگی، قومی و جغرافیایی این مرز و بوم برمی‌گردد. ضمن اینکه مکتب آشپزی ایرانی یکی از سه مکتب اصلی خوراک در کنار مکاتب آشپزی رومی و چینی است که این موارد همگی نشان‌دهنده عمق ظرفیت کشورمان برای جذب گردشگری خوراک و غذا و فعالیت حرفه‌ای در این بخش است. در حال حاضر آشپزی چینی توانسته جایگاه خود را به‌طور کامل حفظ کند و با ارائه چندین نوع غذا با رعایت سلسله مراتب در یک وعده غذایی، طبخ سریع و آسان و اهمیت به سلامت غذایی و مواد‌غذایی، مشتریان پروپاقرصی پیداکند. اما کمتر نام و نشانی از پیشینه و تنوع غذاهای محلی و مکتب ایرانی در مراکز پذیرایی گردشگری ایران دیده می‌شود و هرچه به مشام می‌رسد فقط بوی کباب کوبیده و جوجه کباب است که این عدم تنوع گاه شکوه و گلایه‌های گردشگران غربی را که وارد کشور می‌شوند، نیز به همراه دارد و با گفتن Every day Kabab به این یکنواختی واکنش نشان می‌دهند. با این همه اما غذاهایی در برخی نقاط ایران وجود دارد که کمتر با آن آشنایی وجود دارد و می‌طلبد که دست‌کم برای یک بار هم که شده به آن مناطق سفر کرده تا از طعم و عطر آن لذت برد.

قابلیت ایران در زمینه تنوع غذایی را باید تحت تاثیر جغرافیای کشور و تنوع قومی و نژادی ایرانیان نیز دانست و به همین دلیل ارتباط تنگاتنگی بین این موارد وجود دارد. به‌عنوان مثال، دلیل اینکه بهترین آبگوشت‌های ایران در شمال‌غرب است، باید در وجود مراتع و شرایط جوی خاص این ناحیه دانست که امکان پرورش هرچه بهتر هم گیاه و هم دام را شکل می‌دهد. نواحی مرکزی ایران نیز که آب و هوای خشک دارند بیشتر از سبزی‌های خشک استفاده می‌کنند. نمونه بارز آن را در کرمان می‌توان دید با غذایی به نام «قاتق بنه». در جنوب کشور نیز که تحت تاثیر دریا و اقیانوس است محصولات غذایی بیشتر از جنس دریا هستند. شاید استثنایی‌ترین غذا در جنوب کشور «سوراغ» باشد که با خاک قرمز جزیره هرمز درست می‌شود و تنها غذایی است که در آن خاک ریخته می‌شود و بسیار هم خوشمزه است.

یکی از مکان های گردشگری غذا در ایران، استان گیلان با 400 نوع غذا و خوردنی محلی و سنتی است که میان گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است و بر کسی پوشیده نیست که مردم گیلان اهمیت زیادی به غذا می دهند و هر غذایی با مواد اولیه مختلف مزه ای جدید در گیلان دارد؛ مثلا قورمه سبزی گیلانی با مرغ، گوشت و ماهی که هر کدام طرفداران خاص خودش را دارد.

دیار آذربایجان شرقی، سرزمین نام آشنای تاریخ ایران، جزو مقاصد پرطرفدار گردشگری است. با آب و هوایی خنک و دلچسب که در تابستان غنیمتی نایاب است. در میان زیبایی های آذربایجان شرقی، شیرینی ها و غذاهای آن هم بسیار شهره است. حتما آوازه کوفته تبریزی به گوشتان خورده است، به این غذای خوشمزه آبگوشت سنگی، دویماج، کوکو لوبیا سبز، آش اوماج، آش کلم قمری و .... را نیز اضافه کنید. شیرینی های قرابیه، نوقا، اریس، باقلوای تبریز، سجوق مراغه را نیز به فهرست خوردنی های این دیار اضافه کنید.

راهبردهای توسعه گردشگری خوراک و غذای ایران

برگزاری جشنواره‌ها و فستیوال‌های غذایی در محیط‌های مختلف روستایی و شهری، برگزاری تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی از جمله راهبردهای توسعه گردشگری غذا هستند. استفاده از ماه رمضان با تنوعی که سفره‌های ایرانی در هنگام افطار دارد، می‌تواند به جذب گردشــگران مســلمان به ایران کمک کند. کشورهایی چون مصر، لبنان، ترکیه و مالزی هوشمندانه از این ماه مبارک، سبد درآمدی خود از بازار گردشگری غذا را پربرکت می‌کنند. گردشــگری غذا در برنامه‌ریــزی متولیــان می‌تواند هم به‌عنوان هدف اصلی سفر، برای آنهایی که با روحیه کنجکاوی خود سعی در شناخت غذایی یک منطقه دارند و هم به‌عنوان یک برنامه مکمل در تمامی تورهای گردشگری با هر هدفی گنجانده شود.

راه‌اندازی رستوران‌هایی که تنها به ارائه غذاهای محلی یک استان مبادرت کند یا افزودن غذاهای محلی در منوهای رستوران‌ها نیز به‌عنوان یک راهبرد مطرح است. همچنین شرکت در فستیوال‌های جهانی، معتبر و شناخته شده مرتبط با صنعت گردشگری خوراک نظیر Westport Food Festival, Real Food Festival, Hampshire Food Festival می‌تواند کمک شایانی به معرفی غذاهای ایرانی در بازارهای بین‌المللی کند.

غذا و محیط و فرهنگ بومی

گردشگری غذا به‌عنوان یک زیرمجموعه از گردشگری فرهنگی با هویت و جغرافیا و آداب و رسوم یک ناحیه نیز مرتبط است. برای مثال پختن یک غذا در نذری‌ها و مراسم خاص مطرح است و آداب پختن خاص خود را دارد. مانند صلوات فرستادن حین هم‌زدن آش‌های نذری یا پخش حلوا در مراسم‌ سوگواری. گذشته از اینکه غذا اولویت چندم برای گردشگران محسوب می‌شود، این نکته حائز اهمیت است که غذاها و نوشیدنی‌‌ها می‌توانند به جذابیت سفر برای مسافران افزوده و خاطرات به یادماندنی‌تری را رقم بزنند. غذاهای جذاب و معتبر می‌تواند گردشگران را به یک مقصد گردشگری سوق دهد. به‌عنوان مثال، بسیاری از گردشگران، سفر به ایتالیا را به دلیل غذاهای آن انتخاب می‌کنند. هزینه‌ای که گردشگران برای غذا می‌پردازند می‌تواند تا یک‌سوم کل هزینه‌های سفر آنها را دربرگیرد که این میزان نسبت بالایی از درآمد حاصل از گردشگری نیز محسوب می‌شود.

منبع : اجاره و رزرو ویلا و اقامتگاه در شمال و سراسر ایران چتراتا

گردشگری فقط مختص دیدن یک مکان طبیعی، تاریخی و استفاده از تفریحات آن نیست. خیلی ها به یک شهر یا کشور سفر می کنند فقط به این دلیل که بتوانند غذای آن منطقه را امتحان کنند. این گردشگری در سرتاسر دنیا، یکی از انواع جذاب و پر طرفدار است و مدتی است در ایران هم طرفداران خاص خود را پیدا کرده است.

غذا یکی از حامل های اصلی فرهنگ هر جامعه است. گردشگری در جهان یکی از صنایع بزرگ اقتصادی است که سالانه منبع درآمد بسیاری از کشورها را تشکیل می دهد. هر چه در برنامه ریزی دقیق تر و بهتر این خدمات وقت و سرمایه گذاری انجام شود؛ می توان به موفقیت در تحقق منابع مالی پیش بینی شده امیدوار تر بود. به علاوه انتقال مفاهیم فرهنگی که در بسیاری از کشورها الویت دارد نیز از این طریق قابل حصول و دستیابی است. اگر شما هم گاهی محل زندگی تان را ترک می کنید و به نقاط دور و نزدیک دیگر سفر می کنید تا غذاهایش را امتحان کنید، پس شما را هم می توان یک گردشگر غذایی دانست. در این نوع از گرشگری مانند هر نوع دیگر، باید حتما محل زندگی تان را ترک کنید تا یک گردشگر غذایی محسوب شوید.

مفهوم گسترده گردشگری غذایی

گردشگری غذایی در واقع یک فعالیت عمومی است و فقط شامل خوردن غذا نمی شود بلکه همه ی جنبه های آن را از فروشنده های دوره گرد گرفته تا رستوران های لوکس را در بر می گیرد، به عبارت دیگر، هر کسی که به هر شکلی با غذا ارتباط دارد، جزیی از این صنعت است. خیلی ها فکر می کنند که گردشگری غذایی به معنای بررسی تخصصی غذاهای هر منطقه توسط افراد خبره در آشپزی است اما اینطور نیست، البته بخشی از آن هست اما در واقع قسمت کوچکی از آن محسوب می شود. در واقع بر اساس تحقیقات انجام ‌شده، فقط ۸.۱ درصد از غذاهای سراسر دنیا توسط خبره‌ های آشپزی تایید می شوند و به ‌عنوان غذای ممتاز شناخته می ‌شوند درحالی ‌که اکثر مردم فقط به طعم و کیفیت غذا و نوشیدنی توجه می کنند و نیازی به خوردن آن در رستوران ‌های گران ‌قیمت و با برچسب ممتاز احساس نمی ‌کنند.

در کنار جذابیت غذا از نظر طعم و کیفیت، تازگی، منحصر بفرد بودن، طعم و عطر و ارگانیک و طبیعی بودن آن هم اهمیت زیادی دارد و همه ی این هاست که فرهنگ آشپزی یک منطقه را شکل می دهد و باعث جذب گردشگر می شود.

تاریخچه گردشگری غذایی

حتما فکر می کنید با یک صنعت قدیمی آن هم با قدمتی به درازای زندگی بشر روبرو هستید، ولی باید بگویم ما دقیقا با یک صنعت جوان و نوپا روبرو هستیم. حوالی سال 2001، مردی با نام اریک ولف، مقاله ای با عنوان "گردشگری خوراک و پختنی ها"منتشر کرد که سبب ایجاد یک تحول بزرگ در کره زمین شد. همهمه ای در میان گردشگران حرفه ای و نیمه حرفه ای و فعالان صنعت بزرگ گردشگری برپاشد، که آیا غذا می تواند چیز جدیدی به سفرهایی اضافه کند که کم کم دارند رنگ تکراری شدن را می گیرند؟ آیا هیجانی جدید در راه است؟

این مقاله آنقدر سر و صدا به پا کرد که تبدیل به اولین کتاب در زمینه توریسم غذا در جهان و آقای ولف مدیر اتحادیه بین المللی توریسم غذا شد. آقای اریک ولف به زبان ساده هر جابجایی دور یا نزدیکی را برای تجربه و لذت بردن از غذاها یا نوشیدنی ها را یک توریسم غذایی توصیف می کند و در این صنعت بزرگ از اغذیه فروشی های لب خیابان تا رستوران های لوکس، همه و همه دخیل هستند، بنابراین خیلی هم عجیب نیست اگر شما هم جزو توریست های غذایی باشید.

هدف از گردشگری غذایی چیست؟

مثل مفهومی که کلمه ی گردشگری یک شهر برای ما تداعی می کند (که به معنای بازدید از مکان های طبیعی و تاریخی و دیدنی یک منطقه است)، گردشگری غذایی هم هدف خاصی را دنبال می کند. هدف از گردشگری غذایی، آشنایی با غذاهای مختلف و فرهنگ غذایی مناطق بدون رده بندی یا دادن نظرهای تخصصی است. در واقع در این نوع گردشگری، هر چه غذا ساده تر باشد، جذابیت بیشتری دارد.

قابلیت‌های گردشگری خوراک و غذا در ایران

پژوهشگرانی که در عرصه خوراک و غذا در ایران فعالیت دارند همواره به تنوع بیش از 2500 نوع غذا و 109 نوع نوشیدنی و انواع نان و شیرینی در کشور اشاره می‌کنند که این تعداد بیش از هر چیز به تنوع فرهنگی، قومی و جغرافیایی این مرز و بوم برمی‌گردد. ضمن اینکه مکتب آشپزی ایرانی یکی از سه مکتب اصلی خوراک در کنار مکاتب آشپزی رومی و چینی است که این موارد همگی نشان‌دهنده عمق ظرفیت کشورمان برای جذب گردشگری خوراک و غذا و فعالیت حرفه‌ای در این بخش است. در حال حاضر آشپزی چینی توانسته جایگاه خود را به‌طور کامل حفظ کند و با ارائه چندین نوع غذا با رعایت سلسله مراتب در یک وعده غذایی، طبخ سریع و آسان و اهمیت به سلامت غذایی و مواد‌غذایی، مشتریان پروپاقرصی پیداکند. اما کمتر نام و نشانی از پیشینه و تنوع غذاهای محلی و مکتب ایرانی در مراکز پذیرایی گردشگری ایران دیده می‌شود و هرچه به مشام می‌رسد فقط بوی کباب کوبیده و جوجه کباب است که این عدم تنوع گاه شکوه و گلایه‌های گردشگران غربی را که وارد کشور می‌شوند، نیز به همراه دارد و با گفتن Every day Kabab به این یکنواختی واکنش نشان می‌دهند. با این همه اما غذاهایی در برخی نقاط ایران وجود دارد که کمتر با آن آشنایی وجود دارد و می‌طلبد که دست‌کم برای یک بار هم که شده به آن مناطق سفر کرده تا از طعم و عطر آن لذت برد.

قابلیت ایران در زمینه تنوع غذایی را باید تحت تاثیر جغرافیای کشور و تنوع قومی و نژادی ایرانیان نیز دانست و به همین دلیل ارتباط تنگاتنگی بین این موارد وجود دارد. به‌عنوان مثال، دلیل اینکه بهترین آبگوشت‌های ایران در شمال‌غرب است، باید در وجود مراتع و شرایط جوی خاص این ناحیه دانست که امکان پرورش هرچه بهتر هم گیاه و هم دام را شکل می‌دهد. نواحی مرکزی ایران نیز که آب و هوای خشک دارند بیشتر از سبزی‌های خشک استفاده می‌کنند. نمونه بارز آن را در کرمان می‌توان دید با غذایی به نام «قاتق بنه». در جنوب کشور نیز که تحت تاثیر دریا و اقیانوس است محصولات غذایی بیشتر از جنس دریا هستند. شاید استثنایی‌ترین غذا در جنوب کشور «سوراغ» باشد که با خاک قرمز جزیره هرمز درست می‌شود و تنها غذایی است که در آن خاک ریخته می‌شود و بسیار هم خوشمزه است.

یکی از مکان های گردشگری غذا در ایران، استان گیلان با 400 نوع غذا و خوردنی محلی و سنتی است که میان گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده است و بر کسی پوشیده نیست که مردم گیلان اهمیت زیادی به غذا می دهند و هر غذایی با مواد اولیه مختلف مزه ای جدید در گیلان دارد؛ مثلا قورمه سبزی گیلانی با مرغ، گوشت و ماهی که هر کدام طرفداران خاص خودش را دارد.

دیار آذربایجان شرقی، سرزمین نام آشنای تاریخ ایران، جزو مقاصد پرطرفدار گردشگری است. با آب و هوایی خنک و دلچسب که در تابستان غنیمتی نایاب است. در میان زیبایی های آذربایجان شرقی، شیرینی ها و غذاهای آن هم بسیار شهره است. حتما آوازه کوفته تبریزی به گوشتان خورده است، به این غذای خوشمزه آبگوشت سنگی، دویماج، کوکو لوبیا سبز، آش اوماج، آش کلم قمری و .... را نیز اضافه کنید. شیرینی های قرابیه، نوقا، اریس، باقلوای تبریز، سجوق مراغه را نیز به فهرست خوردنی های این دیار اضافه کنید.

راهبردهای توسعه گردشگری خوراک و غذای ایران

برگزاری جشنواره‌ها و فستیوال‌های غذایی در محیط‌های مختلف روستایی و شهری، برگزاری تورهای غذا برای آموزش پخت غذاهای محلی از جمله راهبردهای توسعه گردشگری غذا هستند. استفاده از ماه رمضان با تنوعی که سفره‌های ایرانی در هنگام افطار دارد، می‌تواند به جذب گردشــگران مســلمان به ایران کمک کند. کشورهایی چون مصر، لبنان، ترکیه و مالزی هوشمندانه از این ماه مبارک، سبد درآمدی خود از بازار گردشگری غذا را پربرکت می‌کنند. گردشــگری غذا در برنامه‌ریــزی متولیــان می‌تواند هم به‌عنوان هدف اصلی سفر، برای آنهایی که با روحیه کنجکاوی خود سعی در شناخت غذایی یک منطقه دارند و هم به‌عنوان یک برنامه مکمل در تمامی تورهای گردشگری با هر هدفی گنجانده شود.

راه‌اندازی رستوران‌هایی که تنها به ارائه غذاهای محلی یک استان مبادرت کند یا افزودن غذاهای محلی در منوهای رستوران‌ها نیز به‌عنوان یک راهبرد مطرح است. همچنین شرکت در فستیوال‌های جهانی، معتبر و شناخته شده مرتبط با صنعت گردشگری خوراک نظیر Westport Food Festival, Real Food Festival, Hampshire Food Festival می‌تواند کمک شایانی به معرفی غذاهای ایرانی در بازارهای بین‌المللی کند.

غذا و محیط و فرهنگ بومی

گردشگری غذا به‌عنوان یک زیرمجموعه از گردشگری فرهنگی با هویت و جغرافیا و آداب و رسوم یک ناحیه نیز مرتبط است. برای مثال پختن یک غذا در نذری‌ها و مراسم خاص مطرح است و آداب پختن خاص خود را دارد. مانند صلوات فرستادن حین هم‌زدن آش‌های نذری یا پخش حلوا در مراسم‌ سوگواری. گذشته از اینکه غذا اولویت چندم برای گردشگران محسوب می‌شود، این نکته حائز اهمیت است که غذاها و نوشیدنی‌‌ها می‌توانند به جذابیت سفر برای مسافران افزوده و خاطرات به یادماندنی‌تری را رقم بزنند. غذاهای جذاب و معتبر می‌تواند گردشگران را به یک مقصد گردشگری سوق دهد. به‌عنوان مثال، بسیاری از گردشگران، سفر به ایتالیا را به دلیل غذاهای آن انتخاب می‌کنند. هزینه‌ای که گردشگران برای غذا می‌پردازند می‌تواند تا یک‌سوم کل هزینه‌های سفر آنها را دربرگیرد که این میزان نسبت بالایی از درآمد حاصل از گردشگری نیز محسوب می‌شود.

منبع : اجاره و رزرو ویلا و اقامتگاه در شمال و سراسر ایران چتراتا