گردشگری و بومگردی

واژه توریسم به معنای ایده مسافرت کردن ، جا به جایی و حرکت به سوی اهداف مختلف است که احساس گردش و حرکت مداری گردشگر را می رساند . چون به جایی باز می گردد که از آن حرکت کرده است و گردشگری عبارت از صنعتی شکوفا که قادر به اشتغال زایی است و اقتصادهای محلی را بارور می سازد و سطح زندگانی را بالاتر می برد. واژه ژئوتوریسم از دو بخش ژئوتوریسم تشکیل شده است. ژئو جاذبه های زمین شناسی ، ژئومورفولوژی و میراث معدنکاری را شامل می شود و بخش توریسم آن به عنوان موضوعی چند رشته ای تمامی زیرساخت های صنعت گردشگری از جمله تفسیر ، مدیریت ، اقامت و غیره را شامل می شود . ژئوتوریسم بر خلاف اکوتورسیم که جاذبه های طبیعت جاندار را در مرکز توجه قرار داده است این صنعت به طور کلی با جاذبه های طبیعت بی جان سرکار دارد و مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی ، بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان طبیعت هستند و در جریان فعالیت های رئوتوریسمی بازدیدکنندگان ، ضمن بازدید از پدیده های زیبا و ویژه زمین شناسی ، با مبانی آن ها آشنا شده و اهمیت وجودی آن ها را در می یابند و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است تا آن میراث حفظ گردد. ژئوتوریسم به طور کلی دارای زیر مجموعه هایی است مانند توریسم معادن ، زمین شناسی ، پیکر شناسی ، عکاسی و غیره و زیرساخت های این صنعت را جاذبه ها و تسهیلات اقامتی ، فعاالیت ها ، مدیریت و برنامه ریزی و غیره تشکیل می دهند ژئوتوریسم و در همه ی کشورهای جهان وجود دارد و از جمله ی آن ها می توان به موزه های زمین شناسی و جاذبه هایی که در اثر فرسایش ایجاد شده اند اشاره کرد زیرا ژئوتوریسم شامل همه ی تغییراتی است . که در اثر فرسایش های آبی و بادی در دوره های مختلف زمین شناسی در کره زمین ایجاد شده است مانند رسوب گذاری ، فرسایش ، فعالیت های آتش فشانی ، حرکات صفحات زمین ، حرکات کوزه ایی ، چین خوردگی ، بلورهای نمکی یا غارها ، تپه های مرجانی ، شرایط اقلیمی ، فسیل ها و غیره صنعت گردشگری با تمام مزایایی که دارد در جنبه های مختلف ممکن است آسیب هایی را به همراه داشته باشد که از مهم ترین آن ها می توان به تخریب طبیعت اشاره کرد. ژئوتوریسم یکی از شاخه های صنعت گردشگری است که نه تنها مخرب نیست بلکه از آسیب های محیطی نیز جلوگیری می کند. بنابراین می توان یکی از مهم ترین مزایای ژئوتوریسم را حفاظت از منابع با ارزش زمین شناسی و ارایه راهکارهای عملی برای بهره برداری بیش تر و از این منابع دانست .

زیرا حیات برخی از جاذبه های ژئوتوریستی وابسته به فرایندهایی است که در سایر بخش های محیط فعال هستند و تغییر در آن فرایندها ، تغییر در ارزش محوطه ژئوتوریستی را دنبال دارد و یا و فسیلی هستند کاهش سطح آب دریاچه ی ارومیه و نقش آن در نابودی جاذبه های ژئوتوریستی پیرامون دریاچه نمونه بارز این نوع تغییرات در محوطه های ژئوتوریستی است. یا تپه های ماسرای توم تپه در منطقه آذربایجان که بر اثر شرای اقلیمی و محیطی بر حسب هشدارهای متعدد از بین رفتند و شامل پدیده های مورثی و فسیلی شدند.

در واقع برنامه های حفاظت در محوطه های ژئوتوریستی درصدد شناسایی این محوطه ها ، آموزش عمومی درباره ارزش آن ها ، توسعه راهبردها و برنامه های مدیریتی اند که نه تنها اهداف حفاظتی را برآورده می کنند بلکه در افزایش کارایی و توانمندی این محیط ها موثر هستند در واقع دو دلیل اصلی برای محافظت از محوطه های ژئوتوریستی وجود دارد یکی اطمینان از حفاظت و حمایت از تنوع زمینی شامل همه ی عناصر جغرافیایی ، زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی تهدید شده از سوی بلایای طبیعی یا دستکاری های انسان و دیگری افزایش آگاهی عمومی از چرخه فرایندهای ایجاد کننده محوطه های ژئوتوریستی مانند مورتورژنتیک و شناخت بهتر عناصر دخیل در هریک از این چرخه ها است.

گردشگری مبتنی برچشم انداز و ژئوسایت ها پیوسته بخشی از ژئوتوریسم بود است ولی توسعه این نوع از گردشگری در قالب زیر مجموعه ی طبیعت گردی به همراه چالش ها ، آثار وسایل مدیریتی مربوط به آن موضوع جدیدی است . در دهه های اخیر به آسیب پذیری میراث زمین ، در برگیرنده عناصر زمین شناختی و ژئوموفولوژیکی طبیعت ، در مقایسه با میراث فرهنگی و زیست شناختی کمتر توجه شده و در نتیجه جایگاه آن در برنامه های حفاظتی همیشه کم رنگ بوده است به همین شکل است که مفهوم حفاظت زمین شناختی ژئومورفولوژیکی نیز در میان عامه مردم به اندازه حفظ تنوع زیستی یا پاسداری از چشم اندازها جا نیافتاده است. ایران با تنوع زمین شناختی و اقلیم های تنوع و ویژگی های زمین شناسی گوناگون و طبیعت بی نظیر ، می تواند از پدیده های زمین شناختی در سراسر کشور مانند غارها ، تنگه ها، دره ها ، مناطق فسیلی ، شکاف های بزرگ ، سواحل ماسه ای صخره ای ، جنگل ها ، معادن باستانی و غیره به عنوان میراث زمین شناختی و ژئوموفولوژی در قالب ژئوسایت های بالقوه متعدد پس از تدارک زیرساخت های گردشگری به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه ژئوتوریسم و تاسیس ژئوپارک ها مورد استفاده قرار دهد.

ژئوتوریسم در واقع راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی ، علمی سبب توسعه گردشگری منطقه و راهبردهایی را برای توسعه پایدار در منطقه ژئوتوریسمی ارایه می نماید.

منبع : مجله چتراتا

واژه توریسم به معنای ایده مسافرت کردن ، جا به جایی و حرکت به سوی اهداف مختلف است که احساس گردش و حرکت مداری گردشگر را می رساند . چون به جایی باز می گردد که از آن حرکت کرده است و گردشگری عبارت از صنعتی شکوفا که قادر به اشتغال زایی است و اقتصادهای محلی را بارور می سازد و سطح زندگانی را بالاتر می برد. واژه ژئوتوریسم از دو بخش ژئوتوریسم تشکیل شده است. ژئو جاذبه های زمین شناسی ، ژئومورفولوژی و میراث معدنکاری را شامل می شود و بخش توریسم آن به عنوان موضوعی چند رشته ای تمامی زیرساخت های صنعت گردشگری از جمله تفسیر ، مدیریت ، اقامت و غیره را شامل می شود . ژئوتوریسم بر خلاف اکوتورسیم که جاذبه های طبیعت جاندار را در مرکز توجه قرار داده است این صنعت به طور کلی با جاذبه های طبیعت بی جان سرکار دارد و مخاطبان ژئوتوریسم نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی ، بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان طبیعت هستند و در جریان فعالیت های رئوتوریسمی بازدیدکنندگان ، ضمن بازدید از پدیده های زیبا و ویژه زمین شناسی ، با مبانی آن ها آشنا شده و اهمیت وجودی آن ها را در می یابند و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است تا آن میراث حفظ گردد. ژئوتوریسم به طور کلی دارای زیر مجموعه هایی است مانند توریسم معادن ، زمین شناسی ، پیکر شناسی ، عکاسی و غیره و زیرساخت های این صنعت را جاذبه ها و تسهیلات اقامتی ، فعاالیت ها ، مدیریت و برنامه ریزی و غیره تشکیل می دهند ژئوتوریسم و در همه ی کشورهای جهان وجود دارد و از جمله ی آن ها می توان به موزه های زمین شناسی و جاذبه هایی که در اثر فرسایش ایجاد شده اند اشاره کرد زیرا ژئوتوریسم شامل همه ی تغییراتی است . که در اثر فرسایش های آبی و بادی در دوره های مختلف زمین شناسی در کره زمین ایجاد شده است مانند رسوب گذاری ، فرسایش ، فعالیت های آتش فشانی ، حرکات صفحات زمین ، حرکات کوزه ایی ، چین خوردگی ، بلورهای نمکی یا غارها ، تپه های مرجانی ، شرایط اقلیمی ، فسیل ها و غیره صنعت گردشگری با تمام مزایایی که دارد در جنبه های مختلف ممکن است آسیب هایی را به همراه داشته باشد که از مهم ترین آن ها می توان به تخریب طبیعت اشاره کرد. ژئوتوریسم یکی از شاخه های صنعت گردشگری است که نه تنها مخرب نیست بلکه از آسیب های محیطی نیز جلوگیری می کند. بنابراین می توان یکی از مهم ترین مزایای ژئوتوریسم را حفاظت از منابع با ارزش زمین شناسی و ارایه راهکارهای عملی برای بهره برداری بیش تر و از این منابع دانست .

زیرا حیات برخی از جاذبه های ژئوتوریستی وابسته به فرایندهایی است که در سایر بخش های محیط فعال هستند و تغییر در آن فرایندها ، تغییر در ارزش محوطه ژئوتوریستی را دنبال دارد و یا و فسیلی هستند کاهش سطح آب دریاچه ی ارومیه و نقش آن در نابودی جاذبه های ژئوتوریستی پیرامون دریاچه نمونه بارز این نوع تغییرات در محوطه های ژئوتوریستی است. یا تپه های ماسرای توم تپه در منطقه آذربایجان که بر اثر شرای اقلیمی و محیطی بر حسب هشدارهای متعدد از بین رفتند و شامل پدیده های مورثی و فسیلی شدند.

در واقع برنامه های حفاظت در محوطه های ژئوتوریستی درصدد شناسایی این محوطه ها ، آموزش عمومی درباره ارزش آن ها ، توسعه راهبردها و برنامه های مدیریتی اند که نه تنها اهداف حفاظتی را برآورده می کنند بلکه در افزایش کارایی و توانمندی این محیط ها موثر هستند در واقع دو دلیل اصلی برای محافظت از محوطه های ژئوتوریستی وجود دارد یکی اطمینان از حفاظت و حمایت از تنوع زمینی شامل همه ی عناصر جغرافیایی ، زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی تهدید شده از سوی بلایای طبیعی یا دستکاری های انسان و دیگری افزایش آگاهی عمومی از چرخه فرایندهای ایجاد کننده محوطه های ژئوتوریستی مانند مورتورژنتیک و شناخت بهتر عناصر دخیل در هریک از این چرخه ها است.

گردشگری مبتنی برچشم انداز و ژئوسایت ها پیوسته بخشی از ژئوتوریسم بود است ولی توسعه این نوع از گردشگری در قالب زیر مجموعه ی طبیعت گردی به همراه چالش ها ، آثار وسایل مدیریتی مربوط به آن موضوع جدیدی است . در دهه های اخیر به آسیب پذیری میراث زمین ، در برگیرنده عناصر زمین شناختی و ژئوموفولوژیکی طبیعت ، در مقایسه با میراث فرهنگی و زیست شناختی کمتر توجه شده و در نتیجه جایگاه آن در برنامه های حفاظتی همیشه کم رنگ بوده است به همین شکل است که مفهوم حفاظت زمین شناختی ژئومورفولوژیکی نیز در میان عامه مردم به اندازه حفظ تنوع زیستی یا پاسداری از چشم اندازها جا نیافتاده است. ایران با تنوع زمین شناختی و اقلیم های تنوع و ویژگی های زمین شناسی گوناگون و طبیعت بی نظیر ، می تواند از پدیده های زمین شناختی در سراسر کشور مانند غارها ، تنگه ها، دره ها ، مناطق فسیلی ، شکاف های بزرگ ، سواحل ماسه ای صخره ای ، جنگل ها ، معادن باستانی و غیره به عنوان میراث زمین شناختی و ژئوموفولوژی در قالب ژئوسایت های بالقوه متعدد پس از تدارک زیرساخت های گردشگری به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه ژئوتوریسم و تاسیس ژئوپارک ها مورد استفاده قرار دهد.

ژئوتوریسم در واقع راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی ، علمی سبب توسعه گردشگری منطقه و راهبردهایی را برای توسعه پایدار در منطقه ژئوتوریسمی ارایه می نماید.

منبع : مجله چتراتا